Droogte Innovatie Fonds – lancering oproep 2025
Te nat
Vorig jaar gaat de geschiedenisboeken in als het natste jaar ooit, ook voor Limburg. Bij het KMI in Ukkel werd al op 27 november 2024 het record uit 2001 gebroken met 1089 mm neerslag (t.o.v. gemiddelde van 837 mm). Zie nieuwsbericht VRT NWSd.d. 19 december 2024.
Hoewel het niet vaker regende, waren de regenbuien veel zwaarder en was er op korte termijn dus meer water te slikken. Zie nieuwsbericht HBVL d.d. 20 november 2024.
De land- en tuinbouwsector, als grootste beheerder van de open ruimte, heeft hier een belangrijke rol in te vervullen. Door het water in landbouwgebieden zo goed als mogelijk vast te houden, verminder je overlast benedenstrooms.
De nattigheid van 2024 veroorzaakte grote economische verliezen in de sector. Onder andere in de fruitsector veroorzaakte de overmatige neerslag in het voorjaar moeilijkheden bij de bloei en vruchtzetting en lag de ziektedruk hoger (- 26 % opbrengst voor peer). Zie nieuwsbericht VRT NWS d.d. 8 augustus 2024.
Aardappelen werden laat of zelfs niet gepoot, en er waren bijkomende moeilijkheden met hoge schimmeldruk en de omstandigheden bij het rooien. Zie nieuwsbericht VRT NWS d.d. 3 oktober 2024.
Maïs werd laat gezaaid en kwam vaak niet tot de juiste rijpheid om te dienen in het rantsoen van vee.
Samen met de tegenvallende grasoogst tijdens het natte voorjaar werd er gehamsterd op de ruwvoedermarkt. Zie artikel VILT vzw d.d. 23 juni 2024.
Voor de graansector wordt een omzetdaling genoteerd van 56 % ten opzichte van 2023. Zie nieuwsbericht HBVL d.d. 31 januari 2025 .
Te droog
Echter, er moet niet lang teruggespoeld worden om de andere kant van de medaille van klimaatverandering terug te vinden. In 2018, 2020 en 2022 bijvoorbeeld, waren er telkens langdurige periodes van extreme droogte, vaak gecombineerd met hitte.
Het jaar 2018 staat in het geheugen als droogste jaar sedert de start van de metingen. De gevolgen van deze droogte en waterschaarste gaf aanleiding tot een evaluatierapport dat mee ondersteund werd door de gouverneurs van de vijf Vlaamse provincies. Zie Droogterapport Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (pdf).
Er werd door de Vlaamse overheid 99 miljoen euro schadevergoeding uitbetaald aan Vlaamse landbouwers voor de schade door droogte in 2018, hetgeen slechts een fractie was van de eigenlijke schade in de sector.
Wat leert ons dit?
De afwisseling van extreme droogte en extreme nattigheid is een weerspiegeling van het veranderend klimaat met diepe dalen en hoge pieken van waterbeschikbaarheid. Die zijn ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. In natte jaren moeten we ervoor zorgen dat neerslagpieken opgevangen worden en dat we water bufferen voor droge jaren.
De land- en tuinbouwsector speelt een grote maatschappelijke rol als medebeheerder van de open ruimte. De sector wil deze verantwoordelijkheid ook opnemen, maar onze boeren staan hier niet alleen in. De maatschappij moet de landbouwers erkennen en ondersteunen in hun rol om water te bergen.
De provincie Limburg investeert, faciliteert en ondersteunt
Het provinciebestuur van Limburg ondersteunde de afgelopen jaren de land- en tuinbouwsector in haar streven naar weerbaarheid tegen zowel droogte als overvloedige regenval. Ze deed dit onder andere door het Droogte Innovatie Fonds (DIF).
Gedeputeerde Inge Moors (cd&v), bevoegd voor Landbouw en Platteland:
“Het provinciebestuur investeerde de afgelopen 4 jaar ruim 700.000 euro in acht uiteenlopende DIF-projecten. De acties zijn steeds praktijkgericht en direct vertaalbaar naar de Limburgse land- en tuinbouwers. Een voorbeeld was het project ‘hou vocht in de bodem’ van PIBO-campus/PVL waar geëxperimenteerd werd met verschillende voorjaarsbewerkingen (ploegen vs. niet ploegen) op de vochttoestand in de bodem bij relevante teelten zoals maïs en cichorei (Onderzoekers geven aanbevelingen om voorjaarsdroogte te vermijden | VILT vzw).”
Momenteel zjn er drie DIF-projecten lopend
1 PC Fruit becijfert in het project "water voor fruit: de droogte voor" bijvoorbeeld hoeveel drainagewater een perceel verlaat, en wat de mogelijkheden zijn voor hergebruik.
De installatie van een meettoestel in een perenboomgaard die het debiet in een drainagesysteem opmeet. Zo kon in 2024 becijferd worden hoeveel water er via een drainage verdwijnt, hetgeen opportuniteiten voor hergebruik in beeld brengt.
Er wordt in dit project ook gewerkt aan optimalisatie van irrigatie bij peer, kers en framboos.
Hieronder zie je een toestel op een frambozenplant meet het uitzetten of inkrimpen van de stengel om een beeld te krijgen over de waternood van de plant. Op die manier kan er op een correcte manier geïrrigeerd worden, zonder verspilling.
2 PIBO en PVL gaan in hun project "maïs zonder dorst" aan de slag met een breed scala aan droogtetolerante maïsrassen die naast referentiegewassen geteeld worden. Het eerste jaar in 2024 toonde alvast dat deze droogtetolerante rassen in extreem natte jaren niet minder presteren dan de gebruikelijke rassen.
Experimenten met maïsplantjes zullen aantonen hoe droogtetolerante rassen presteren in natte en droge seizoenen, en hoeveel water er bespaard kan worden bij de teelt van dit courante gewas .
3 De Bodemkundige dienst van België start met een uitbreiding van de testsite in Kinrooi waar gezuiverd afvalwater uit de rioolwaterzuivering via een omgebouwde drainage in de bodem geïnfiltreerd wordt. Zo komt het water dat normaal via een gracht afgevoerd wordt naar het oppervlaktewater beschikbaar voor het geteelde gewas, én infiltreert het naar het grondwater. Het projectteam onderzoekt nauwgezet alle aspecten van dit systeem: waterbalans, waterkwaliteit en gewasopbrengst.
Hiernaast: een monitoringsput laat toe om de hoeveelheid gezuiverd afvalwater uit de rioolwaterzuivering dat in de bodem infiltreert nauwgezet op te volgen.
Ook in de afgelopen vijf projecten van de afgelopen jaren zijn waardevolle lessen getrokken. Zo kreeg het project Bocholt Stuwt (PVL, Bodemkundige Dienst, Boeren Natuur Vlaanderen, Sumaqua) de nodige media-aandacht:
Boeren in Bocholt experimenteren met stuwen in grachten om velden beter te wapenen tegen de droogte | VRT NWS: nieuws - 2023.03.17 - TVL Nieuws - Maatregelen tegen klimaatverandering in Bocholt
Heb je meer nood aan inspiratie? Alle resultaten van DIF-projecten en andere water-gerelateerde projecten staan gebundeld op:Agrowaterloket Limburg | limburg.be
De DIF-projecten ondersteunen experimenten die anders niet zouden gebeuren omwille van het specifieke thema of de omvang van het project. We zien dat zaadjes die geplant zijn tijdens een DIF-project terug aan bod komen in andere projecten zoals in Weerbaar Waterlandschapstrajecten. Een DIF-project kan dus gezien worden als een katalysator voor innovatieve experimenteerruimte die leidt tot nieuwe onderzoekslijnen en partnerschappen.
Tijdens de Week van het Water (22 - 28 maart) geeft het provinciebestuur samen met andere beleidsniveaus graag extra aandacht aan dit prangende thema.
