BEELD
cirkelvormige radar met draaiende elektromagnetische golven
in de cirkel: de grenzen van de provincie Limburg
rechts en links: oorlogsvliegtuigen en vallende bommen
geluid van elektromagnetische golven
TITEL IN BEELD
“Onder de RADAR”
Hechtel-Eksel
Slag om Hechtel
BEELD
historische luchtfoto van Hechtel met aanduiding van verschillende locaties
BEELD
Peter Schrijvers, geschiedkundige, staat aan het tankmonument van Hechtel
PETER SCHRIJVERS VERTELT
Ik ben Peter Schrijvers, historicus bij het nieuwe museum Liberation Garden in Leopoldsburg.
BEELD
Historisch filmbeeld van een Britse tank die over de heide richting Hechtel trekt
PETER SCHRIJVERS VERTELT
Op 6 juni 1944 landen de geallieerden in Normandië. Die landing is moeizaam, maar uiteindelijk wel succesvol natuurlijk. Maar het is dan voor de geallieerden heel moeilijk om uit Normandië te breken. Ze zitten daar vast tussen heggen; de Duitse weerstand is heel hevig. En dan eind juli 1944 – eindelijk – breken de geallieerden echt uit en dan gaat het doorheen Frankrijk met die bevrijding heel snel. Dus 1 augustus zie je de geallieerden oprukken soms 60 - 70 kilometer per dag.
BEELD
Kaart van België met aanduiding van de geallieerde legers die het land bevrijden
PETER SCHRIJVERS VERTELT
Ze zetten dat tempo over de Belgische grens eigenlijk verder dus ook in Limburg – Zuid-Limburg – gaat de bevrijding heel snel. Maar dan wanneer de geallieerden de zogenaamde Kempische kanalen bereiken, begint die bevrijding te stoppen. Dus dan zitten we in de begindagen van september 1944.
BEELD
Historisch filmbeeld van Britse tanks en kanonnen aan het kanaal bij Beringen
PETER SCHRIJVERS VERTELT
De geallieerde opmars stopt aan die Kempische kanalen in Limburg begin september 1944 om een aantal redenen. Ten eerste, de geallieerden hebben logistieke problemen. Hun aanvoerlijnen worden veel te lang. De aanvoer van munitie en voedsel moet allemaal komen vanuit Franse havens.
BEELD
Kaart van België met aanduiding van de haven van Antwerpen
PETER SCHRIJVERS VERTELT
De haven van Antwerpen kan niet gebruikt worden. Antwerpen is wel bevrijd, maar de Scheldemonding is niet vrij. De Duitsers houden die vast. Dus logistiek zitten de geallieerden in de problemen. Dat begint hun opmars al in Limburg af te remmen. Tegelijkertijd beseffen de Duitse troepen in Limburg natuurlijk dat indien de geallieerden vanuit Limburg doorstoten naar Nederland, het Duitse thuisland al snel kan bereikt worden.
BEELD
Kaart van België met zoom op de nabijheid van Duitsland via Nederland
PETER SCHRIJVERS VERTELT
Dus bevelen worden gegeven naar die Duitse troepen toe: “Als we ergens nog de geallieerden willen tegenhouden, dan moet het hier gebeuren”. Dan zijn eigenlijk de Kempische kanalen de beste natuurlijke barrières, verdedigingslinies om dat te doen. En dus de Duitse troepen gaan gehoor geven aan die bevelen en zij zetten zich dus echt taai vast op die Kempische kanalen, ook hier dus in Limburg.
BEELD
Historisch filmbeeld van Britse voertuigen aan het kanaal bij Beringen
PETER SCHRIJVERS VERTELT
Je voelt die verhoogde Duitse weerstand aan de Kempische kanalen al meteen in de begindagen van september 1944 aan het Albertkanaal bij Beringen. De Duitsers verzetten zich hevig. Ze proberen de geallieerden daar echt tegen te houden aan dat kanaal.
BEELD
Kaart van Beringen met aanduiding van Duitse stellingen rondom de stad en aan het kanaal
PETER SCHRIJVERS VERTELT
Dat mislukt, maar de eerste tekenen van verhevigd Duits verzet zijn nu duidelijk. Dan wanneer de geallieerden over het kanaal heen springen, vinden er zware gevechten plaats eerst in Helchteren, dan ook weer in Leopoldsburg – vooral bij Heppen.
BEELD
Historisch filmbeeld van Britse tanks die richting Hechtel trekken
PETER SCHRIJVERS VERTELT
Dan komen de geallieerden aan in Hechtel. Hechtel is een klein plaatsje, maar bevat een cruciaal kruispunt. Wat de geallieerden daar gaan meemaken, hebben ze al in vele weken niet meer meegemaakt.
BEELD
Bob Vranken, gids, staat aan het tankmonument van Hechtel
BOB VRANKEN VERTELT
Op 7 september in de vroege namiddag komen een heel deel Britse tanks van de Welsh Guards vanuit Helchteren richting Hechtel gereden. Eigenlijk hadden ze er geen idee van hoe sterk de tegenstand zou zijn. Ze dachten dat het heel gemakkelijk zou zijn en dat ze in een wip het kruispunt zouden overrijden.
BEELD
Hedendaagse beelden van het drukke kruispunt in Hechtel
BOB VRANKEN VERTELT
Maar niets was minder waar, want rond twee uur in de namiddag wordt de eerste tank al geraakt en tot stoppen gebracht. Daar zijn ze beginnen vechten op die plaats tot een uur of zeven in de avond.
BEELD
Historisch filmbeeld van Britse voertuigen langs verwoeste huizen in Hechtel
BOB VRANKEN VERTELT
Op dat moment is het gevecht gestopt en hebben de Britten zich teruggetrokken. Op 8 september probeerden de geallieerden terug om Hechtel te bereiken. Maar op dat moment hadden ze de beslissing genomen om niet meer de hoofdweg te gebruiken van Helchteren richting Hechtel, maar langs de westzijde Hechtel aan te vallen.
BEELD
Historisch filmbeeld van Britse tanks die van de weg afdraaien in de omgeving van Hechtel
BOB VRANKEN VERTELT
Ze waren tezamen met de Schotten. Het waren dus de Welsh Guards en de Scottish Guards die samen oprukten. Rond half drie in de namiddag bereikten ze Hechtel. Ook op dat moment lukte het de Schotten om de baan van Hechtel naar Leopoldsburg aan de westzijde over te steken en zo richting centrum te gaan.
BEELD
Kaart van Hechtel met aanduiding van de geallieerde troepenbeweging ten westen van het dorp
Hedendaagse luchtfoto met aanduiding van de baan van Hechtel richting Eindhoven
BOB VRANKEN VERTELT
Tegen de avond is het de Schotten gelukt om de baan Hechtel-Eindhoven over te steken en een gedeelte van het oosten van Hechtel in te nemen. Op 9 september zelf kregen de Britten versterkingen, maar ondanks die versterkingen was het toch zeer moeilijk om de aanvallen van de Duitsers af te slaan.
BEELD
Historische filmbeelden van Britse tanks op het verwoeste kruispunt van Hechtel
BOB VRANKEN VERTELT
Je kunt het zo bekijken: de gevechten in Hechtel gingen altijd vooruit, achteruit, vooruit, achteruit. Er was altijd een verandering van plaats. Het was niet zo dat ze een deel konden bezetten en bezet houden. Het was altijd een vooruit en achteruit gaan.
BEELD
Historisch filmbeeld van een rookpluim in de omgeving van Hechtel, historische foto van het verwoeste kruispunt van Hechtel en historische foto van vernielde Britse tanks op de baan richting Helchteren
BOB VRANKEN VERTELT
Het merendeel van de gevechten gebeurden in het dorp tussen de huizen in. Duitsers verschuilden zich in de huizen. De Britten verschuilden zich in de huizen. Als je de Twaalf Septemberstraat neemt bij de kerk, een oom van mij vertelde dat hij als kind zag dat aan de overkant van de straat tussen de tuinbomen Duitsers lagen en dan aan de andere kant van de straat achter het muurtje van zijn huis lagen de Britten.
BEELD
Historische filmbeelden van gewonden die uit Hechtel worden weggevoerd
BOB VRANKEN VERTELT
Zo kort zaten de mensen bij elkaar. Het is geweest dat Britten en Duitsers elkaar bevochten met de bajonet in huis. Het waren echt gevechten van tuin tot tuin, van huis tot huis. Soldaten die langs de huizen liepen die ondertussen werden doodgeschoten door een of andere sluipschutter die in de kerktoren zat enzovoort.
BEELD
Historische filmbeelden van Britse tanks die richting Hechtel trekken
BOB VRANKEN VERTELT
Het waren echte hevige gevechten tussen de burgers in, want de burgers maakten het allemaal mee vanuit hun eigen kelder. Het was ook zo dat tijdens de gevechten Duitsers langs een huis kwamen en burgers uit de kelder haalden of granaten in de kelder van de burgers gooiden – dat gebeurde ook. Overal lagen lijken van Britten, burgers en Duitsers op straat.
BEELD
Historische filmbeelden van gewonden die uit Hechtel worden weggevoerd en doden in de straat
BOB VRANKEN VERTELT
Op 10 september zijn er nog altijd hevige gevechten tussen de Britten en de Duitsers. De Duitsers bieden enorme tegenstand. Het lukt de Britten niet om ze te verdrijven uit Hechtel.
BEELD
Hedendaagse filmbeelden van de kerk van Hechtel
BOB VRANKEN VERTELT
De gevechten situeren zich weer rond de kerk, tussen de kerk en de Lommelse baan in. Daar zit het allemaal: gevechten van huis tot huis, man tot man, tuin tot tuin.
BEELD
Kaart van het centrum van Hechtel met aanduiding de moord op 11 burgers
BOB VRANKEN VERTELT
Ondertussen gebeurt er wel iets heel tragisch. Op het kruispunt worden burgers – mannen, vrouwen en kinderen – uit hun schuilkelder gehaald door de Duitsers. Ze worden van elkaar gescheiden en de mannen worden apart geplaatst. Vrouwen en kinderen worden teruggestuurd in hun schuilkelders.
BEELD
Hedendaagse filmbeelden van het kerkhof van Hechtel met graven van de oorlogsslachtoffers
Historische foto van café Buitenlust
BOB VRANKEN VERTELT
De mannen worden naar de overkant van de baan naar Wijchmaal gebracht. Achter in de tuin, in de boomgaard van café Buitenlust worden 11 mannen gefusilleerd: vaders van kleine kinderen, echtgenoten. Dat is een heel tragische gebeurtenis, die daar op 10 september heeft plaatsgevonden in Hechtel.
Zo komen we dan bij 12 september. 12 september was een cruciale dag voor Hechtel. Want de gealllieerden hadden gezegd: “Als het kruispunt van Hechtel op 12 september niet vrij is, dan zullen wij het volledig platbombarderen.” Ze hadden hun artillerie en hun tanks al opgesteld achter de heuvels van Don Bosco, alle lopen waren gericht op Hechtel. Zou Hechtel niet bevrijd worden op 12 september, dan zou het volledig vernield worden, want het kruispunt moest vrij voor de geallieerden.
BEELD
Kaart van Hechtel met aanduiding van de geallieerde troepenbeweging op 12 september richting Hechtel
BOB VRANKEN VERTELT
Gelukkig hebben de geallieerden een serieuze aanval kunnen uitvoeren vanaf de Hasseltsebaan richting het kruispunt en het lukte hen ook om de Duitsers in een tang te drijven aan de overkant van het kruispunt richting de rijkwacht aan de Rijkswachtstraat. Op dat punt in de namiddag, tussen twee en half drie, hebben de Duitsers zich overgegeven. Zo eindigde dus eigenlijk de slag om Hechtel.
BEELD
Historische filmbeelden van Duitse krijgsgevangenen in Hechtel
BOB VRANKEN VERTELT
Ja de balans is eigenlijk heel triestig. 35 burgers, 62 Britten, 150 Duitse soldaten en 121 huizen volledig vernield en onbewoonbaar.
BEELD
Historisch doodsprentje met de namen van de burgerslachtoffers
BOB VRANKEN VERTELT
Na de Slag om Hechtel zijn een deel van Duitse troepen gevlucht, op handen en knieën uit Hechtel weggekropen richting de oostzijde, richting Kanaal Bocholt-Herentals.
BEELD
Kaart van Bocholt met aanduiding van de Duitse vluchtroute over het kanaal
BOB VRANKEN VERTELT
Een ander gedeelte is krijgsgevangen genomen en werden gebruikt om de lijken die overal verspreid lagen te verzamelen en te begraven op een aangeduide plaats. De meesten zijn begraven aan de kanten van Don Bosco.
BEELD
Hedendaagse filmbeelden van het kerkhof van Hechtel met graven van de oorlogsslachtoffers en het oorlogsmonument
PETER SCHRIJVERS VERTELT
Voorheen waren de geallieerden het gewoon om 60 tot 70 kilometer per dag op te rukken doorheen Frankrijk en ook een stuk van België. Nu tussen die Kempische kanalen geraken ze helemaal geblokkeerd door die taaie Duitse weerstand. Ze kruipen nu nog maar vooruit.
BEELD
Historische filmbeelden van Britse tanks die het kanaal in Beringen oversteken
PETER SCHRIJVERS VERTELT
Het is als gevolg daarvan en vooral ook tijdens die heel hevige slag om Hechtel dat het geallieerd opperbevel op 10 september 1944 beslist tot Operation Market Garden. Dat is een gewaagde operatie die de geallieerden uit het slop moet halen tussen de Kempische kanalen.
BEELD
Kaart van Lommel Barrier met aanduiding van de richting van Operatie Market Garden
PETER SCHRIJVERS VERTELT
De bedoeling gaat nu zijn een week later - op 17 september - de grote baan, die van aan het bruggenhoofd aan het Kanaal Bocholt-Herentals vertrekt richting Nederland, te gebruiken om een opmars te lanceren richting Arnhem aan de Rijn. Als de geallieerden erin slagen Arnhem aan de Rijn in te nemen, dan kunnen ze de Siegfriedlinie omzeilen, Duitsland binnenvallen en misschien wel Nazi-Duitsland ten val brengen voor Kerstmis 1944.
BEELD
Hedendaagse filmbeelden van het kerkhof van Hechtel met graven van de oorlogsslachtoffers en het oorlogsmonument
TEKST IN BEELD
Met dank aan
Bibliotheek Hasselt Limburg
Bob Vranken
Peter Schrijvers
Imperial War Museum
Peter Bloemen
www.onderderadar.be
logo provincie Limburg
