Bezoekerscentrum Provinciaal domein Nieuwenhoven
De provincie gelooft in het potentieel van Provinciaal Domein Nieuwenhoven om een toonaangevende site te worden, en wil deze daarom herwaarderen.
Betrokkenen
- Design & Build-team: TM NU – BuroLandschap – Dethier, Industrieterrein Kolmen 1107, 3570 Alken
bestaande uit:- aannemer: Bouwbedrijf Dethier
- architect: NU architectuuratelier
- landschapsarchitect: BuroLandschap
- studiebureau (stabiliteit en technieken): Sweco
- Veiligheidscoördinator: Steto, Vismarkt 28, 3980 Tessenderlo, tel. 013 67 65 24, www.steto.be
Huidige fase
Vergunningsfase
Achtergrond
Provinciaal Domein Nieuwenhoven kent een rijke historiek. De wortels van het domein gaan al even diep als die van de bomen van Nieuwenhovenbos. In de 10de eeuw ontving de abdij van Sint-Truiden het bos van Nieuwenhoven als schenking. De monniken bouwden het kasteel, ontgonnen het bos en legden het domein aan. Rond de jaren 1878 werd de portierswoning en boswachterswoning gebouwd. De overige aanhorigheden werden in de tweede helft van de 19de eeuw in dezelfde stijl bijgebouwd.
In de jaren 70 dreigde het bos van Nieuwenhoven voor een groot deel verkaveld te worden voor bebouwing. De provincie Limburg vond het belangrijk om de waardevolle natuur te beschermen en kocht in 1972 het bosrijke gedeelte van het park (80 ha). Dit werd later uitgebreid tot een totale oppervlakte van 164 ha. Waardoor het domein uitgroeide tot het grootste openbaar bos van Haspengouw.
Anno 2023 heeft het domein zich getransformeerd tot een bloeiend centrum voor recreatie en natuureducatie, waar zowel jong als oud in de ruime omgeving van Sint-Truiden, Nieuwerkerken, Alken, Wellen, … kunnen genieten van een gevarieerd aanbod aan activiteiten, gaande van wandelpaden doorheen de beboste omgeving tot een speeltuin, een visvijver, een horecagelegenheid en de nabije ligging van het fietsroutenetwerk. Dit alles resulteert in een jaarlijks bezoekersaantal van meer dan 100.000 mensen. De educatieve werking in het domein wordt geleid door het Provinciaal Natuurcentrum (PNC), met een specifieke focus op scholen. Opmerkelijk is dat 80 % van de klassen afkomstig is uit een straal van 25 km rond Nieuwenhoven. Jaarlijks nemen om en bij de 96 groepen deel aan het educatieve aanbod, wat resulteert in de betrokkenheid van ongeveer 1.931 kinderen.
Doel
De provincie gelooft in het potentieel van het Provinciaal Domein Nieuwenhoven om een toonaangevende site te worden, en wil deze daarom herwaarderen.
Het doel is om een onderscheidende buitenomgeving te creëren waarin natuur en landschap de hoofdrol spelen en ecologie, duurzaamheid en integrale toegankelijkheid steeds voorop staan. De ambitie is om een unieke plek te realiseren die een meerwaarde betekent op verschillende vlakken. Een plek waar zowel buurtbewoners als wandelaars, natuurliefhebbers, (fiets)toeristen, families en gezinnen, bijen- en hondenliefhebbers en scholen zich welkom voelen, elk met hun specifieke doel en verwachting. Hierbij wordt niet gestreefd naar massatoerisme maar naar bezoekers die de context van Nieuwenhoven waarderen.
De focus is om een domein te ontwikkelen met een ideale mix van verschillende facetten voor diverse doelgroepen, zoals een goede kwalitatieve natuur, boeiende natuureducatie (zowel in schoolcontext, in groep als individueel), ontspanning en zachte recreatie en kinderen die al spelend de natuur ontdekken. Nieuwenhoven zal fungeren als een plek waar diverse landschappen worden ingezet om de biodiversiteit te vergroten, natuurlijke biotopen te creëren en de sensibilisering hierrond bij een breed publiek.
Daarnaast voldoet het huidige bezoekerscentrum niet langer aan de gewenste normen op gebied van ecologie, duurzaamheid en toegankelijkheid. Daarom wordt er gestreefd naar de bouw van een nieuw bezoekerscentrum dat dient als strategisch start- en eindpunt van de domeinbeleving. Dit nieuwe gebouw dient harmonieus op te gaan in de omgeving en dient als voorbeeld voor innovatieve en duurzame architectuur. Een logische inplanting, met een eenduidige geleiding naar het kerngebied van het domein, is hierbij van groot belang.
Resultaat
Van zomerverblijf van de abdij naar een Engelse parklandschap, van productief bos bedoeld voor houtkap naar een provinciaal domein; historische ontwikkelingen, verschillende gebruikers en "modetrends" hebben elkaar doorheen de eeuwen opgevolgd en gaven deze plek haar unieke en heterogene karakter.
Deze restanten zijn juist door hun verscheidenheid een goede voedingsbodem voor de biodiversiteit. In het landschappelijk ontwerp willen we deze variëteit versterken en de diversiteit op een integrale manier stimuleren om zo de natuur een duw in de rug te geven. Ook het architecturaal ontwerp stelt zich ten dienste van de natuur, door een duurzame en circulaire aanpak maar ook door zich in haar uiterlijk ondergeschikt aan de natuur op te stellen en het landschap op de voorgrond te plaatsen.
Concreet heeft dit geleid tot de volgende ingrepen.
Landschap
- Leesbaar kerngebied met centraal plein en bloemenweide
- Heraanleg historische dreef richting kerngebied met de aanleg van een fietspad
Hierdoor wordt er een directe connectie mogelijk gemaakt met het aangrenzende fietsroutenetwerk. - Verleggen van de Kelsbeek om de nodige afstanden, met betrekking tot het onderhoud van de waterloop categorie 2, tot het nieuwe gebouw (bezoekerscentrum) te kunnen garanderen
- Openleggen van de gracht; water zichtbaar maken in het domein
- Natuurlijke heldere visvijver met nieuwe educatieve vlonders en plekjes voor de vissers
Om een natuurlijke vijver te kunnen creëren zullen de karpers weggehaald worden. - Aanleg watergebied met betere integratie van de waterzuiveringsinstallatie in de omgeving en bijkomende poelen die extra ruimte bieden voor water
- Nieuwe fietsenstalling geïntegreerd tussen de bomen (= recreatiegebied); gelegen aan de bestaande parking, aan de rand van het kerngebied
Om dit mogelijk te maken werd er een aanvraag ingediend bij ANB voor een ontheffing op het ontbossingsverbod. Uiterste beslissingsdatum hiervoor is eind december 2023. - Herorganisatie van de speeltuin waar ingezet wordt op natuurlijk spelen
- Behoud locatie huidige parking vanwege haar gedeeltelijke zonevreemde ligging
Het verplaatsen van de parking heeft tot gevolg dat een wijziging van het RUP noodzakelijk is.
Bezoekerscentrum
- 1-laagsgebouw (= integraal toegankelijk) met een glooiend dak (grind ballast) dat het uitzicht bepaald
- Nieuw onthaalgebouw van 556 m2, waarvan 165 m2 kantoren en 186 m2 publieke ruimte en een terras van 421 m2
- Horizontale inbedding in het landschap, waarbij de aandacht gefocust blijft op de omliggende boslandschappen
- Gebouw als een vlonder ingepland aan de vijver, in dialoog met de twee erfgoedvolumes op de site
- Gebouw op palen (schroefpalen), zwevend boven het landschap + inplanting in een overstromingsgebied
- Circulaire, bio-based materialen:
- geen gebruik van beton (stalen schroefpalen als fundering i.p.v. betonnen paalfundering)
- houtskeletbouw (demonteerbare constructie)
- wanden opgebouwd uit hennepblokken (isolatie) met traskalkbepleistering (gevelafwerking)
- Geen fossiele brandstoffen, wel zonnepanelen + aquathermie (vijverwater als warmtebron voor het verwarmen en koelen van het gebouw)
Bestaand patrimonium
Boswachterswoning (huidig bezoekerscentrum)
De bestaande bijenhal van de imkers wordt afgebroken en krijgt een nieuwe plek in de huidige boswachterswoning. Verder zal er in een overdekte picknickruimte in de boswachterswoning worden geïntegreerd.
Werkliedenloods
De huidige werkplaats voor de groenarbeiders van het Provinciaal Domein Nieuwenhoven blijft behouden in de bestaande werkliedenloods. Initieel had het consortium in het gunningsdossier deze functie gekoppeld aan het nieuwe bezoekerscentrum maar om logistieke redenen (zone rond vijver = natste zone van het domein) en om leegstand te voorkomen werd beslist de huidige werkliedenloods op te frissen zodat zij haar huidige functie kan behouden.
